دلیل رانندگی در سمت چپ جاده چیست؟
شاید تصور اینکه فرمان خودرو در سمت راست قرار گیرد و دنده با دست چپ عوض شود، برای بسیاری از ما دشوار باشد. اما سوالی که ممکن است پیش بیاید این است که چرا برخی کشورها از سمت چپ جاده رانندگی می‌کنند. تاریخچه این موضوع به زمان‌های بسیار دور و کشورهای مختلف برمی‌گردد.
منشاء فرمان سمت راست
بسیاری از کشورهایی که فرمان خودروهایشان در سمت راست قرار دارد، مستعمره‌های فعلی یا سابق بریتانیا هستند. اما دلیل اصلی این سیستم به دوران قدیم بازمی‌گردد، زمانی که شوالیه‌ها و مبارزان انگلیسی از شمشیر استفاده می‌کردند. اکثر این مبارزان راست دست بودند و ترجیح می‌دادند که رقیب از سمت چپ‌شان به آنها نزدیک شود. دلایل این انتخاب به موارد زیر برمی‌گردد:
- آنها می‌توانستند به راحتی از دست راست خود برای استفاده از شمشیر در مبارزه استفاده کنند.
- جلوگیری از ضربه خوردن به غلاف شمشیر که به کمربندشان در سمت چپ بدن متصل بود.
- توانایی سوار و پیاده شدن آسان از اسب از سمت چپ، به دلیل قرارگیری غلاف شمشیر در سمت راست.
این عوامل منجر به شکل‌گیری سنت رانندگی در سمت چپ جاده در کشورهایی شد که تحت تاثیر بریتانیا قرار داشتند.
اولین قوانین حمل و نقل در روم
اولین شواهد باستان‌شناسی درباره تردد از سمت راست یا چپ جاده مربوط به امپراتوری روم باستان است. این موضوع تعجبی ندارد، زیرا رومیان جاده‌های گسترده‌ای در سراسر اروپا ساخته بودند. در اوج فرمانروایی روم، ۲۹ بزرگراه از پایتخت خارج می‌شد که ضرب‌المثل معروف «همه جاده‌ها به روم می‌رسند» به این موضوع اشاره دارد. اما رومیان از کدام سمت جاده استفاده می‌کردند؟ شواهد باستان‌شناسی نشان می‌دهد آنها سمت چپ جاده را برای تردد انتخاب کرده بودند، هرچند دلایل دقیق این انتخاب همچنان نامعلوم است. در قرون وسطی، جاده‌ها ایمن نبودند و مسافران باید همیشه برای دفاع از خود آماده می‌بودند. بیشتر افراد راست‌دست بودند و هنگام سوار شدن بر اسب، در صورت حمله از روبه‌رو، به راحتی می‌توانستند شمشیر خود را از غلاف در سمت چپ بدنشان بیرون بکشند و از خود دفاع کنند. قانون تردد از سمت چپ جاده به حدی رایج بود که در سال ۱۳۰۰ میلادی، پاپ بونیفاس هشتم حکم داد همه مسافران به مقصد روم باید از این قانون پیروی کنند. این قانون تا اواخر قرن ۱۷۰۰ در بیشتر کشورهای غربی معتبر بود.
آغاز رانندگی در سمت راست جاده در قرن هجدهم
تغییر قانون تردد از سمت چپ به راست جاده‌ها در قرن هجدهم با رویدادهایی در آمریکا آغاز شد. در آن دوران، آمریکایی‌ها برای حمل‌ونقل از واگن‌هایی با چهار اسب که در آرایش مستطیلی‌شکل حرکت می‌کردند، استفاده می‌کردند. راننده که معمولاً جای نشستن نداشت، ترجیح می‌داد نزدیک به اسب سمت چپ بایستد تا بتواند با دست راست بر همه اسب‌ها تازیانه بزند. به تدریج این سیستم گسترش یافت و در اواخر قرن ۱۸ به قانون رسمی در ایالات متحده تبدیل شد و به سرعت در سراسر آمریکا و کانادا اعمال شد. با وجود این قانون، بسیاری از وسایل نقلیه موتوری اولیه آمریکایی فرمان را در سمت راست خودرو قرار می‌دادند. اما خودروسازی هنری فورد با ترجیح دادن قرارگیری فرمان خودرو در سمت چپ به این روند پایان داد. تولید انبوه خودروهای فرمان چپ توسط فورد و فروش آنها به سراسر جهان باعث شد در بیشتر کشورها رانندگی در سمت راست جاده صورت بگیرد.
قوانین تردد در سمت راست یا چپ جاده در اروپا
در قرن هجدهم، انقلاب فرانسه باعث تغییر بسیاری از قوانین از جمله قانون تردد در جاده‌ها شد. دلایل این تغییر کاملاً مشخص نیست اما برخی مورخان بر این باورند که انقلابیون فرانسه نمی‌خواستند با قوانین مذهبی پاپ همسو باشند یا از قوانین انگلیسی‌ها پیروی کنند. اما بسیاری معتقدند که ناپلئون این تغییر را ایجاد کرد و سیستم تردد در سمت راست جاده را در سراسر کشورهای فتح‌شده اعمال کرد. مهم‌ترین این کشورها آلمان بود که این قانون را در مناطق تحت تصرف خود نیز اجرا کرد. در مقابل، انگلستان که توسط ناپلئون یا آلمان فتح نشده بود، از قانون رانندگی در سمت چپ جاده پیروی کرد. این روش در خیابان‌های باریک لندن و سایر شهرهای انگلستان کارآمدتر بود. در سال ۱۷۵۶، این قانون به طور رسمی در انگلیس اعلام شد. با گسترش امپراتوری بریتانیا، قانون رانندگی در سمت چپ در سراسر جهان رواج یافت. اما با افزایش محبوبیت سیستم رانندگی در سمت راست، کشورهای کمتری از این قانون پیروی کردند. با این حال، کشورهایی مانند هند، نیوزلند و استرالیا که مستعمره‌های انگلستان بودند، هنوز از قانون رانندگی در سمت چپ پیروی می‌کنند.
چرا جهت رانندگی در کشورها متفاوت است؟
در اکثر کشورهای جهان، خودروها در سمت راست جاده حرکت می‌کنند، اما حدود ۷۶ کشور و سرزمین هنوز از سیستم رانندگی در سمت چپ جاده استفاده می‌کنند. این تفاوت به دوران روم باستان بازمی‌گردد و به نظر می‌رسد که انگلیس این سیستم را از رومیان به ارث برده است. دولت انگلیس در سال ۱۷۷۳ سیستم رانندگی در سمت چپ را به رسمیت شناخت. در مقابل، ناپلئون با تصرف کشورهای اروپایی از جمله آلمان، سوئیس و لهستان تلاش کرد تا این سیستم را لغو کند. ناپلئون، که چپ‌دست بود، سوار شدن به اسب از سمت راست را دشوار می‌دانست و این سیستم را یک تاکتیک نظامی از سوی انگلیس می‌دانست. در واکنش به این اقدام ناپلئون، انگلیس و فرانسه هرکدام سبک مورد تایید خود را در مستعمرات شان گسترش دادند. به همین دلیل، بسیاری از مستعمرات سابق انگلیس هنوز از سیستم رانندگی در سمت چپ استفاده می‌کنند و فرمان وسایل نقلیه‌شان در سمت راست تعبیه می‌شود.
کشورهایی با فرمان سمت راست
برخی از کشورها به دلیل اینکه زمانی تحت استعمار انگلیس بودند، همچنان از سیستم رانندگی سمت چپ جاده استفاده می‌کنند. تاریخچه استفاده از این سیستم به بیش از دو قرن پیش بازمی‌گردد، زمانی که سرزمین‌های تحت امپراتوری بریتانیا حتی پس از استقلال نیز این قانون را حفظ کردند. به همین دلیل است که کشورهایی مانند استرالیا، هند و پاکستان همچنان خودروهایی با فرمان سمت راست دارند. با این حال، این قانون محدود به مستعمرات سابق بریتانیا نمی‌شود. کشورهایی نظیر ژاپن، تایلند، بوتان، اندونزی و نپال نیز که هرگز مستعمره بریتانیا نبوده‌اند، از این سیستم پیروی می‌کنند. علاوه بر این، فرمان اتومبیل‌ها در کشورهای دیگری مانند قبرس، آفریقای جنوبی، مالت، کنیا، جامائیکا، ایرلند، هنگ کنگ، جزایر کارائیب و نیوزیلند نیز در سمت راست تعبیه شده است. این کشورها به دلایل مختلفی از جمله تأثیرات تاریخی، فرهنگی و گاهی جغرافیایی، سیستم رانندگی سمت چپ جاده را ترجیح داده‌اند. این سیستم رانندگی در برخی موارد ممکن است به دلیل زیرساخت‌ها و قوانین محلی نیز حفظ شده باشد.
مزایا و معایب رانندگی با فرمان راست
یکی از تفاوت‌های مهم بین خودروهایی با فرمان سمت چپ و خودروهایی با فرمان سمت راست، محل قرارگیری دسته دنده است. این موضوع برای افرادی که دست راست قوی‌تری دارند اهمیت بیشتری دارد، زیرا تسلط بیشتری بر روی دنده خواهند داشت. بنابراین، خودروهایی با فرمان سمت چپ برای این افراد مناسب‌تر به نظر می‌رسند.
اما برخی تولیدکنندگان بر این باورند که تسلط بر روی فرمان هنگام تعویض دنده به همان اندازه تعویض سریع و دقیق دنده اهمیت دارد و می‌تواند امنیت سرنشینان را تضمین کند. از سوی دیگر، آمارها نشان داده‌اند که در کشورهای توریستی که فرمان خودروها در سمت راست قرار دارد، نرخ تصادفات بیشتر است. این موضوع می‌تواند به عدم آشنایی و راحتی رانندگان با سیستم رانندگی در این کشورها برگردد.
مزایای رانندگی با فرمان سمت راست
- ایمنی بیشتر در تعویض دنده : برخی معتقدند که تسلط بیشتر بر فرمان در زمان تعویض دنده می‌تواند ایمنی بیشتری را برای راننده و سرنشینان فراهم کند.
- تطابق با فرهنگ رانندگی محلی : در کشورهایی که رانندگی در سمت چپ جاده انجام می‌شود، داشتن فرمان در سمت راست خودرو منجر به تطابق بهتر با فرهنگ و قوانین محلی می‌شود.
معایب رانندگی با فرمان سمت راست
- عدم تسلط برخی رانندگان : برای رانندگانی که دست راست قوی‌تری دارند، تعویض دنده با دست چپ ممکن است مشکل‌ساز باشد و تسلط کافی نداشته باشند.
- نرخ بالاتر تصادفات در مناطق توریستی : در کشورهای توریستی که رانندگی با فرمان سمت راست است، به دلیل عدم آشنایی رانندگان خارجی با این سیستم، نرخ تصادفات بیشتر است.
- عادت‌پذیری دشوار : رانندگانی که به سیستم رانندگی با فرمان سمت چپ عادت دارند، ممکن است زمان و تمرین بیشتری برای عادت به سیستم رانندگی با فرمان سمت راست نیاز داشته باشند.
سخن پایانی
برخی کشورها از سیستم رانندگی فرمان سمت راست استفاده می‌کنند، زیرا این انتخاب بر اساس تاریخ، فرهنگ و نیازهای جغرافیایی آنها شکل گرفته است. یکی از دلایل این انتخاب، تردد ایمن‌تر در جاده‌های باریک و پیچ‌درپیچ است که در برخی مناطق رایج است. همچنین، این سیستم باعث می‌شود که راننده‌ها دید بهتری به لبه جاده داشته باشند، که در جاده‌های کوهستانی و مناطق روستایی اهمیت دارد.
در برخی کشورها مانند ژاپن و تایلند، این سیستم برای هماهنگی با سایر کشورهای همسایه که از همان سیستم استفاده می‌کنند، به‌کار گرفته شده است. این هماهنگی باعث تسهیل تجارت و حمل‌ونقل بین‌المللی می‌شود. به‌علاوه، برخی از کشورها با الهام از سیستم‌های اروپایی و برای ایجاد تمایز و هویت ملی، این انتخاب را انجام داده‌اند. استفاده از سیستم رانندگی فرمان سمت راست نه تنها نتیجه تاریخ و فرهنگ است، بلکه پاسخی به نیازهای خاص جغرافیایی و اجتماعی هر کشور نیز می‌باشد.
